ΕΓΓΡΑΦΟ 85, Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΗΣ ΛΑΤΡΕΙΑΣ

^{(944.1) 85:0.1} Η πρωτόγονη θρησκεία είχε μια βιολογική προέλευση, μια φυσική εξελικτική πορεία, εκτός των ηθικών συσχετισμών και πέραν κάθε πνευματικής επίδρασης. Τα ανώτερα ζώα έχουν φόβους, αλλά όχι ψευδαισθήσεις, και γι’ αυτό δεν έχουν θρησκεία. Ο άνθρωπος δημιουργεί τις πρωτόγονες θρησκείες του εξ αιτίας των φόβων του και μέσω των ψευδαισθήσεών του.

^{(944.2) 85:0.2} Στην εξέλιξη του ανθρώπινου είδους η λατρεία, στις πρωτόγονες εκδηλώσεις της, εμφανίζεται πολύ πριν ο ανθρώπινος νους γίνει ικανός να διατυπώσει τις περισσότερο πολύπλοκες έννοιες της παρούσας και της μέλλουσας ζωής, οι οποίες αξίζουν να ονομασθούν θρησκεία. Η πρώιμη θρησκεία ήταν εντελώς εγκεφαλική στη φύση της και στηρίζετο απόλυτα στις συνθήκες όπως προέκυπταν από τους συσχετισμούς. Τα αντικείμενα της λατρείας ήσαν καθ’ ολοκληρίαν ενδεικτικά. Συνίσταντο στα υλικά πράγματα που βρίσκονταν κοντά, ή που κυριαρχούσαν, σε μεγάλο βαθμό, στις κοινότοπες εμπειρίες των απλοϊκών πρωτόγονων Ουραντιανών.

^{(944.3) 85:0.3} Όταν η θρησκεία για πρώτη φορά εξελίχθηκε πέραν της λατρείας της φύσης, απέκτησε ρίζες πνευματικής προέλευσης, αλλά παρ’ όλα ταύτα πάντα περιορίζετο από το κοινωνικό περιβάλλον. Καθώς η λατρεία της φύσης εξελίσσετο, η ανθρώπινη σκέψη οραματίσθηκε ένα τομέα εργασίας στον υπεράνω των θνητών κόσμο. Υπήρχαν φυσικά πνεύματα για τις λίμνες, τα δένδρα, τους καταρράκτες, τη βροχή και για εκατοντάδες άλλα συνηθισμένα γήινα φαινόμενα.

^{(944.4) 85:0.4} Τη μία, ή την άλλη εποχή ο θνητός άνθρωπος λάτρεψε τα πάντα στην επιφάνεια της γης, περιλαμβανομένου του εαυτού του. Επιπλέον λάτρεψε οτιδήποτε, σχεδόν, μπορούσε να φαντασθεί στον ουρανό αλλά και κάτω από την επιφάνεια της γης. Ο πρωτόγονος άνθρωπος φοβόταν όλες τις εκδηλώσεις της δύναμης. Λάτρευε κάθε φυσικό φαινόμενο που δεν μπορούσε να κατανοήσει. Η παρατήρηση των φυσικών δυνάμεων, όπως είναι οι καταιγίδες, οι πλημμύρες, οι σεισμοί, οι κατολισθήσεις, τα ηφαίστεια, η φωτιά, η ζέστη και το κρύο εντυπωσίαζαν σε μεγάλο βαθμό τον διευρυνόμενο ανθρώπινο νου. Τα ανεξήγητα πράγματα στη ζωή ακόμη θεωρούνται «έργα του θεού» και «μυστηριώδεις βουλήσεις της Θείας Πρόνοιας.»

^{(944.5) 85:1.1} Το πρώτο αντικείμενο που λατρεύτηκε από τον άνθρωπο ήταν μια πέτρα. Σήμερα, οι λαοί Κατέρι στη νότια Ινδία εξακολουθούν να λατρεύουν μια πέτρα, όπως και πολυάριθμες φυλές στη βόρια Ινδία. Ο Ιακώβ κοιμήθηκε σε μια πέτρα επειδή την λάτρευε. Έφθασε ακόμα και να την ραίνει με μύρα. Η Ραχήλ έκρυβε πολλές ιερές πέτρες στη σκηνή της.

^{(944.6) 85:1.2} Οι πέτρες εντυπωσίασαν αρχικά τον πρώιμο άνθρωπο, θεωρούμενες αξιοπερίεργες, εξ αιτίας του τρόπου με τον οποίο μπορούσαν εντελώς ξαφνικά να παρουσιασθούν σ’ ένα καλλιεργημένο αγρό, ή βοσκότοπο. Ο άνθρωπος αδυνατούσε να υπολογίσει τη διάβρωση, ή τα αποτελέσματα της αναστροφής του εδάφους. Επιπλέον, οι πέτρες εντυπωσίαζαν σε μεγάλο βαθμό τους πρώιμους ανθρώπους, εξ αιτίας της συχνής ομοιότητάς τους προς τα ζώα. Η προσοχή του πολιτισμένου ανθρώπου προσελκύεται¹ από πολλούς λίθινους σχηματισμούς στα βουνά, που τόσο συχνά μοιάζουν με πρόσωπα ζώων, ακόμα και ανθρώπων. Την βαθύτερη, ωστόσο, εντύπωση την προκαλούσαν οι μετεωρίτες, τις οποίες ο πρωτόγονος άνθρωπος έβλεπε να εκσφενδονίζονται στην ατμόσφαιρα μέσα σε φλόγες μεγαλοπρεπείς. Οι διάττοντες αστέρες τρόμαζαν τον πρώιμο άνθρωπο, που εύκολα πίστεψε ότι αυτές οι φλεγόμενες δέσμες φωτός σήμαιναν το πέρασμα ενός πνεύματος που κατέβαινε στη γη. Δεν είναι να απορεί κανείς που οι άνθρωποι κατέληξαν να λατρεύουν τα φαινόμενα αυτά, ιδιαίτερα όταν στη συνέχεια ανεκάλυψαν τους μετεωρίτες. Και τούτο οδήγησε σε μεγαλύτερο σεβασμό προς όλες τις άλλες πέτρες. Στη Βεγγάλη πολλοί λατρεύουν ένα μετεωρίτη που έπεσε στη γη το 1880 μ. Χ.

^{(945.1) 85:1.3} Όλες οι αρχαίες φατρίες και φυλές είχαν τις ιερές τους πέτρες και πολλοί σύγχρονοι λαοί εκδηλώνουν ένα βαθμό σεβασμού προς ορισμένους τύπους πέτρας – τα κοσμήματά τους. Ένα σύνολο από πέντε πέτρες λατρεύετο στην Ινδία. Στην Ελλάδα ήταν ένα σύμπλεγμα από τριάντα. Στους ερυθρόδερμους ήταν συνήθως ένας πέτρινος κύκλος. Οι Ρωμαίοι πάντα πετούσαν μια πέτρα στον αέρα όταν ικέτευαν το Δία. Στην Ινδία, ακόμη και σήμερα, μια πέτρα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μάρτυρας. Σε ορισμένα μέρη μια πέτρα μπορεί να χρησιμεύσει σύμβολο² του νόμου και με το κύρος της ο παραβάτης μπορεί να συρθεί στο δικαστήριο. Οι απλοί άνθρωποι, ωστόσο, δεν ταυτίζουν πάντα το Θείο μ’ ένα αντικείμενο ευλαβούς τελετουργίας. Τα φετίχ αυτά αποτελούν πολλές φορές απλά σύμβολα του πραγματικού αντικειμένου λατρείας.

^{(945.2) 85:1.4} Οι αρχαίοι είχαν μια ιδιαίτερη άποψη για τις τρύπες που υπήρχαν στις πέτρες. Τα πορώδη αυτά πετρώματα υποτίθεται ότι ήταν ασυνήθιστα δραστικά στην ίαση των ασθενειών. Δεν τρυπούσαν τα αυτιά τους για να φορέσουν πέτρες, αλλά έβαζαν τις πέτρες μέσα στα αυτιά τους για να διατηρούν τους αυλούς ανοικτούς. Ακόμη και στη σύγχρονη εποχή οι δεισιδαίμονες κάνουν τρύπες στα νομίσματα. Στην Αφρική οι ιθαγενείς κάνουν μεγάλη φασαρία γύρω από τις πέτρες-φετίχ. Στην πραγματικότητα, στις οπισθοδρομικές φυλές και λαούς οι πέτρες εξακολουθούν να αντιμετωπίζονται με προληπτικό σεβασμό. Η λατρεία της πέτρας είναι ακόμη και σήμερα ευρύτατα διαδεδομένη στον κόσμο. Η ταφόπετρα αποτελεί ένα επιζήσαν σύμβολο των εικόνων και των ειδώλων που χαράσσονταν στην πέτρα, σε συνάρτηση με τις πεποιθήσεις τους περί των ψυχών και των πνευμάτων των νεκρών συνανθρώπων τους.

^{(945.3) 85:1.5} Η λατρεία των λόφων ακολούθησε τη λατρεία της πέτρας και οι πρώτοι λόφοι που λατρεύτηκαν ήσαν μεγάλοι λίθινοι σχηματισμοί. Είχε γίνει, πλέον, συνήθεια να πιστεύουν ότι οι θεοί κατοικούσαν στα βουνά και έτσι οι μεγάλες ανυψώσεις του εδάφους λατρεύονταν γι’ αυτόν τον επιπλέον λόγο. Καθώς περνούσε ο καιρός, ορισμένα βουνά συνδέθηκαν με συγκεκριμένους θεούς και έγιναν γι’ αυτό ιερά. Οι αδαείς και δεισιδαίμονες ιθαγενείς πίστευαν ότι οι σπηλιές οδηγούσαν στον κάτω κόσμο με τα πονηρά του πνεύματα και τους δαίμονες, σε αντίθεση με τα βουνά, που ταυτίσθηκαν με την μετέπειτα εξελιχθείσα άποψη των αγαθών πνευμάτων και των θεοτήτων.

^{(945.4) 85:2.1} Τα φυτά, αρχικά προκαλούσαν φόβο και στη συνέχεια λατρεύονταν εξ αιτίας των μεθυστικών ποτών που παράγονταν από αυτά. Ο πρωτόγονος άνθρωπος πίστευε ότι η μέθη καθιστούσε τον άνθρωπο θείο. Υποτίθεται ότι υπήρχε κάτι ασυνήθιστο και ιερό σε μια τέτοια εμπειρία. Ακόμη και στη σύγχρονη εποχή το αλκοόλ είναι γνωστό ως «πνεύμα».

^{(945.5) 85:2.2} Ο πρώιμος άνθρωπος αντιμετώπιζε το φύτρωμα των σπόρων με φόβο και γεμάτο δεισιδαιμονία δέος. Ο Απόστολος Παύλος δεν ήταν ο πρώτος που εξήγαγε βαθυστόχαστα πνευματικά μαθήματα από, και υποστήριξε θρησκευτικές πεποιθήσεις πάνω, στους σπόρους που φύτρωναν.

^{(945.6) 85:2.3} Οι πιστοί της λατρείας των δένδρων βρίσκονται μεταξύ των αρχαιότερων θρησκευτικών ομάδων. Όλοι οι πρώιμοι γάμοι γίνονταν κάτω από τα δένδρα και, όταν οι γυναίκες επιθυμούσαν παιδιά, βρίσκονταν πολλές φορές στο δάσος, για να αγκαλιάσουν τρυφερά μια ρωμαλέα βελανιδιά. Πολλά φυτά και δένδρα λατρεύονταν εξ αιτίας των πραγματικών, ή φανταστικών θεραπευτικών τους δυνάμεων.

^{(945.7) 85:2.4} Οι απόψεις για τα πνεύματα των δένδρων διέφεραν σε μεγάλο βαθμό μεταξύ των διαφόρων φατριών και φυλών. Ορισμένα δένδρα κατοικούνταν από αγαθά πνεύματα. Άλλα φιλοξενούσαν τα απατηλά και σκληρά. Οι Φινλανδοί πίστευαν ότι τα περισσότερα δένδρα κατέχονταν από αγαθά πνεύματα. Οι Ελβετοί για πάρα πολλά χρόνια δυσπιστούσαν απέναντι στα δένδρα, πιστεύοντας ότι περιείχαν πονηρά πνεύματα. Οι κάτοικοι της Ινδίας και της ανατολικής Ρωσίας θεωρούσαν τα πνεύματα των δένδρων σκληρά. Οι κάτοικοι της Παταγονίας ακόμη λατρεύουν τα δένδρα, όπως τα λάτρευαν και οι αρχαίοι Σιμίτες. Πολύ αργότερα από όταν οι Εβραίοι έπαψαν να λατρεύουν τα δένδρα, εξακολούθησαν να τιμούν τις διάφορες θεότητές τους στα δάση. Εκτός της Κίνας, υπήρχε κάποτε μια παγκόσμια λατρεία του δένδρου της ζωής.

^{(946.1) 85:2.5} Η πεποίθηση ότι το νερό, ή τα πολύτιμα μέταλλα κάτω από την επιφάνεια της γης μπορούν να ανιχνευθούν με ένα ξύλινο ραβδί είναι κατάλοιπο της αρχαίας λατρείας προς τα δένδρα. Το γαϊτανάκι της Πρωτομαγιάς, το Δένδρο των Χριστουγέννων καθώς και η προληπτική τακτική του να κτυπάμε ξύλο διαιωνίζουν μερικά από τα αρχαία έθιμα της λατρείας των δένδρων και των μεταγενέστερων θρησκειών που πίστευαν σ’ αυτά.

^{(946.2) 85:2.6} Πολλές από τις πρώιμες αυτές μορφές λατρείας της φύσης αναμίχθηκαν με τις μετέπειτα εξελιχθείσες τεχνικές της λατρείας, αλλά τα παλαιότερα, μέσω των διανοητικών συνοδών, ενεργοποιημένα είδη λατρείας λειτουργούσαν πολύ πριν η πρόσφατα αφυπνισθείσα θρησκευτική φύση της ανθρωπότητας ανταποκριθεί πλήρως στο ερέθισμα των πνευματικών επιδράσεων.

^{(946.3) 85:3.1} Ο πρωτόγονος άνθρωπος είχε ένα ιδιόμορφο και συντροφικό συναίσθημα για τα ανώτερα ζώα. Οι πρόγονοί του ζούσαν μαζί τους, πολλές φορές ζευγάρωναν μ’ αυτά. Στη νότια Ασία από νωρίς πίστευαν ότι οι ψυχές των ανθρώπων επιστρέφουν με μορφή ζώου. Η πεποίθηση αυτή ήταν κατάλοιπο της ακόμη παλαιότερης πρακτικής του να λατρεύουν τα ζώα.

^{(946.4) 85:3.2} Οι πρωτόγονοι άνθρωποι σέβονταν τα ζώα για τη δύναμη και την πονηριά τους. Πίστευαν ότι η δυνατή μυρωδιά και η γερή όραση ορισμένων πλασμάτων σήμαινε πνευματική καθοδήγηση. Όλα τα ζώα λατρεύτηκαν από τη μία φυλή, ή την άλλη, σε μια εποχή, ή σε κάποια άλλη. Μεταξύ τέτοιων αντικειμένων λατρείας υπήρχαν πλάσματα που θεωρούνταν μισοί άνθρωποι και μισά ζώα, όπως οι Κένταυροι και οι σειρήνες.

^{(946.5) 85:3.3} Οι Εβραίοι λάτρευαν τα ερπετά ως την εποχή του Βασιλέα Εζεκία ενώ οι Ινδουιστές ακόμη διατηρούν φιλικές σχέσεις με τα φίδια των σπιτιών τους. Η κινέζικη λατρεία του δράκοντα είναι κατάλοιπο της λατρείας των φιδιών. Η σοφία του ερπετού υπήρξε το σύμβολο της Ελληνικής ιατρικής και χρησιμοποιείται ακόμη ως σύμβολο από τους σύγχρονους γιατρούς. Η τέχνη της γητειάς των φιδιών παραδόθηκε από την εποχή των γυναικών σαμάνων της θρησκείας της αγάπης προς τα φίδια, οι οποίες, ως αποτέλεσμα του καθημερινού δαγκώματος των φιδιών γίνονταν άνοσες, στην πραγματικότητα εθίζονταν αληθινά στο δηλητήριο και δεν μπορούσαν να ζήσουν χωρίς αυτό.

^{(946.6) 85:3.4} Η λατρεία των εντόμων και των άλλων ζώων προήχθη από μία μεταγενέστερη παρερμηνεία του χρυσού κανόνα – το να κάνεις στους άλλους σε κάθε μορφή ζωής) αυτό που θα ήθελες να σου κάνουν. Οι αρχαίοι πίστευαν κάποτε ότι όλοι οι άνεμοι δημιουργούνταν από τα φτερά των πουλιών και γι’ αυτό φοβούνταν αλλά και λάτρευαν όλα τα φτερωτά πλάσματα. Οι αρχαίοι Νόρντικ³ πίστευαν ότι οι εκλείψεις προκαλούνταν από ένα λύκο που καταβρόχθιζε ένα κομμάτι του ήλιου, ή της σελήνης. Οι Ινδουιστές συχνά παρουσιάζουν τον Βισνού με κεφάλι αλόγου. Πολλές φορές το σύμβολο ενός ζώου συμβολίζει τον ξεχασμένο θεό μιας χαμένης θρησκείας. Από νωρίς στις εξελικτικές θρησκείες ο αμνός έγινε το τυπικό ζώο θυσίας και το περιστέρι το σύμβολο της ειρήνης και της αγάπης.

^{(946.7) 85:3.5} Στη θρησκεία ο συμβολισμός μπορεί να είναι είτε καλός, είτε κακός, ως το σημείο όπου το σύμβολο εκτοπίζει, ή όχι την αρχική λατρευτική ιδέα. Και ο συμβολισμός δεν πρέπει να συγχέεται με την άμεση ειδωλολατρία, στην οποία λατρεύονται άμεσα και ουσιαστικά τα υλικά αντικείμενα.

^{(946.8) 85:4.1} Η ανθρωπότητα λάτρεψε τη γη, τον αέρα, το νερό και τη φωτιά. Οι πρωτόγονες φυλές τιμούσαν τις πηγές και λάτρευαν τα ποτάμια. Ακόμη και σήμερα, στη Μογγολία ανθεί μια σημαντική λατρεία των ποταμών. Η βάπτιση έγινε θρησκευτική τελετουργία στη Βαβυλώνα και οι Έλληνες εφάρμοζαν το ετήσιο τελετουργικό λουτρό. Ήταν εύκολο για τους αρχαίους να φαντασθούν ότι τα πνεύματα κατοικούσαν στις πηγές που πάφλαζαν, στις κρήνες που έρεαν, στα ποτάμια που κυλούσαν και στους βίαιους χειμάρρους. Τα κινούμενα νερά έκαναν ζωηρή εντύπωση στις απλοϊκές αυτές διάνοιες που πίστευαν στην ζωή των πνευμάτων και τις υπερφυσικές δυνάμεις. Μερικές φορές, αρνούνταν τη βοήθεια σε κάποιον που πνιγόταν από το φόβο μήπως προσβάλλουν κάποιο ποταμίσιο θεό.

^{(947.1) 85:4.2} Πολλές καταστάσεις και απειράριθμα γεγονότα λειτούργησαν ως θρησκευτικά ερεθίσματα στους διάφορους λαούς, σε διαφορετικές εποχές. Το ουράνιο τόξο ακόμη λατρεύεται από πολλές από τις φυλές της Ινδίας που κατοικούν στους λόφους. Τόσο στην Ινδία όσο και στην Αφρική το ουράνιο τόξο θεωρείται ότι είναι ένα γιγάντιο, ουράνιο φίδι. Οι Εβραίοι και οι Χριστιανοί το θεωρούν ως «το τόξο της επαγγελίας.» Επιπλέον, επιδράσεις που θεωρούνται ευεργετικές σ’ ένα μέρος του κόσμου, μπορεί να αντιμετωπίζονται ως ολέθριες σε κάποιες άλλες περιοχές. Ο ανατολικός άνεμος είναι θεός στη Νότια Αμερική επειδή φέρνει βροχή. Στην Ινδία είναι δαίμονας, επειδή φέρνει σκόνη και προκαλεί ξηρασία. Οι αρχαίοι βεδουίνοι πίστευαν κάποιο πνεύμα της φύσης δημιουργούσε τις αμμοθύελλες, ενώ ακόμη και την εποχή του Μωυσή η πίστη στα πνεύματα της φύσης ήταν αρκετά ισχυρή ώστε να εξασφαλίσει τη διαιώνισή τους στη στην Εβραϊκή θεολογία, ως αγγέλους της φωτιάς, του νερού και του αέρα.

^{(947.2) 85:4.3} Τα σύννεφα, η βροχή και το χαλάζι όλα προκαλούσαν φόβο και λατρεύονταν από πολλές πρωτόγονες φυλές και από πολλούς από τους πρώιμους πιστούς των στοιχείων της φύσης. Οι ανεμοθύελλες, με τους κεραυνούς και τις αστραπές φόβιζαν υπερβολικά τον πρωτόγονο άνθρωπο. Του έκαναν τόσο μεγάλη εντύπωση οι διαταραχές αυτές των στοιχείων, ώστε ο κεραυνός εθεωρείτο ως η φωνή ενός οργισμένου θεού. Η λατρεία της φωτιάς και ο φόβος της αστραπής συνδέθηκαν και εξαπλώθηκαν σε πολλές πρώιμες φυλές.

^{(947.3) 85:4.4} Η φωτιά αναμίχθηκε με τη μαγεία στο νου των πρωτόγονων, κυριαρχούμενων από το φόβο, ανθρώπων. Ένας λάτρης της μαγείας θα θυμηθεί ζωηρά μια θετική αλλαγή, αποτέλεσμα της ενάσκησης των μαγικών συνταγών του, ενώ αδιάφορα λησμονεί μια σειρά αρνητικών αποτελεσμάτων, ολοκληρωτικών αποτυχιών. Ο σεβασμός προς τη φωτιά έφθασε στην κορύφωσή του στην Περσία, όπου διατηρήθηκε για αιώνες. Ορισμένες φυλές λάτρευαν τη φωτιά ως θεότητα αυτή καθ’ εαυτή. Άλλες την τιμούσαν ως το φλεγόμενο σύμβολο του εξαγνιστικού και καθαρτήριου πνεύματος των θεοτήτων που τιμούσαν. Οι παρθένες της Εστίας ήσαν επιφορτισμένες με το καθήκον να προσέχουν τις ιερές πυρές και στον εικοστό αιώνα τα κεριά καίνε ακόμη ως μέρος του τελετουργικού πολλών θρησκευτικών λειτουργιών.

^{(947.4) 85:5.1} Η λατρεία των βράχων, των λόφων, των δένδρων και των ζώων εξελίχθηκε φυσιολογικά δια της γεμάτης φόβο λατρείας των στοιχείων, ως την θεοποίηση του ήλιου, της σελήνης και των αστέρων. Στην Ινδία αλλά και αλλού τα αστέρια θεωρούνταν θεοποιημένες ψυχές σπουδαίων ανθρώπων που είχαν φύγει από την υλική ζωή. Οι Χαλδαίοι που πίστευαν στα αστέρια θεωρούσαν τους εαυτούς τους παιδιά του πατέρα-ουρανού και της μητέρας-γης.

^{(947.5) 85:5.2} Η λατρεία της σελήνης προηγήθηκε της λατρείας του ήλιου. Η απότιση τιμής προς τη σελήνη έφθασε στο αποκορύφωμά της κατά την εποχή του κυνηγιού, ενώ η λατρεία του ήλιου έγινε η κύρια θρησκευτική τελετουργία κατά την επακολουθήσασα περίοδο της γεωργίας. Η Ηλιακή λατρεία γεννήθηκε πρώτα και εξαπλώθηκε στην Ινδία όπου και διατηρήθηκε περισσότερο. Στην Περσία η λατρεία του ήλιου δημιούργησε τη μετέπειτα Μιθραϊκή θρησκεία. Από πολλούς λαούς ο ήλιος εθεωρείτο πρόγονος των βασιλέων τους. Οι Χαλδαίοι τοποθετούσαν τον ήλιο στο κέντρο «των επτά κύκλων του σύμπαντος.» Μεταγενέστεροι πολιτισμοί τιμούσαν τον ήλιο δίνοντας το όνομά του στην πρώτη ημέρα της εβδομάδας.

^{(947.6) 85:5.3} Ο θεός-ήλιος υποτίθεται ότι ήταν ο κρυφός πατέρας των παρθενογέννητων υιών του πεπρωμένου, για τους οποίους επιστεύετο ότι πάντα και κατά διαστήματα επιφοιτούσαν ως σωτήρες σε ορισμένες περιούσιες φυλές. Αυτά τα υπερφυσικά νήπια εγκαταλείπονταν έρμαια σε κάποιο ιερό ποτάμι, για να διασωθούν με κάποιο ασυνήθιστο τρόπο, γεγονός μετά το οποίο μεγάλωναν για να γίνουν υπερφυσικές προσωπικότητες και απελευθερωτές των λαών τους.

^{(948.1) 85:6.1} Αφού λάτρεψε οτιδήποτε άλλο στην επιφάνεια της γης και ψηλά στους ουρανούς, ο άνθρωπος δεν δίστασε να τιμήσει και το ν εαυτό του με παρόμοια λατρεία. Οι απλοϊκοί άγριοι δεν έκαναν καμία διάκριση μεταξύ ζώων, ανθρώπων και θεών.

^{(948.2) 85:6.2} Ο πρωτόγονος άνθρωπος θεωρούσε όλα τα ασυνήθιστα άτομα ως υπεράνω του ανθρώπινου και γι’ αυτό φοβόταν τις υπάρξεις αυτές τόσο, ώστε να νοιώθει γι’ αυτές ευλαβικό δέος. Ως ένα σημείο, κυριολεκτικά, τις λάτρεψε. Ακόμη και το να έχει κανείς δίδυμα εθεωρείτο ότι τον έκανε είτε υπερβολικά τυχερό, είτε υπερβολικά κακότυχο. Οι ψυχασθενείς, οι επιληπτικοί και οι καθυστερημένοι συχνά λατρεύονταν από τους φυσιολογικούς συνανθρώπους τους, που πίστευαν ότι τέτοιες αφύσικες υπάρξεις ενοικούνταν από τους θεούς. Οι ιερείς, οι βασιλείς και οι προφήτες λατρεύονταν. Οι όσιοι γέροντες αντιμετωπίζονταν ως εμπνεόμενοι από τις θεότητες.

^{(948.3) 85:6.3} Οι αρχηγοί των φατριών πέθαιναν και θεοποιούνταν. Αργότερα, οι διακεκριμένες ψυχές αγιοποιούνταν μετά θάνατον. Η χωρίς βοήθεια εξέλιξη ουδέποτε δημιούργησε θεούς ανώτερους από τα θεοποιημένα, εξηρμένα και εξελιγμένα πνεύματα των νεκρών. Στην αρχική εξέλιξη, η θρησκεία δημιουργεί τους δικούς της θεούς. Στην πορεία της αποκάλυψης οι Θεοί δημιουργούν τη θρησκεία. Η εξελικτική θρησκεία δημιουργεί τους θεούς της κατ’ εικόνα και ομοίωση του θνητού ανθρώπου. Η δι’ αποκαλύψεως θρησκεία προσπαθεί να εξελίξει και να μετασχηματίσει το θνητό άνθρωπο σε εικόνα και ομοίωση του Θεού.

^{(948.4) 85:6.4} Τα πνεύματα-θεοί, οι οποίοι υποτίθεται είχαν ανθρώπινη προέλευση, έπρεπε να ξεχωρίζουν από τους θεούς της φύσης, αφού η λατρεία της φύσης εμπεριείχε ένα πάνθεον – φυσικά πνεύματα που ανελίχθηκαν στη θέση των θεών. Οι φυσιολατρικές θρησκείες συνέχισαν να εξελίσσονται μαζί με τις μετέπειτα εμφανισθείσες θρησκείες των πνευμάτων και κάθε μία από αυτές επέδρασε στην άλλη. Πολλά θρησκευτικά συστήματα περιλαμβάνουν μια διττή άποψη του θείου, τους θεούς της φύσης και τους θεούς των πνευμάτων. Σε ορισμένες θεολογίες οι απόψεις αυτές μπερδεύονται μεταξύ τους, όπως φαίνεται στην περίπτωση του Θορ, ενός πνεύματος το οποίο ήταν επίσης κύριος της αστραπής.

^{(948.5) 85:6.5} Η λατρεία, όμως, του ανθρώπου από τον άνθρωπο έφθασε στο αποκορύφωμά της όταν εγκόσμιοι κυβερνήτες απαίτησαν το είδος αυτό της λατρείας από τους υπηκόους τους και, για να υποστηρίξουν την απαίτηση αυτή, ισχυρίσθηκαν ότι κατάγονταν από τους θεούς.

^{(948.6) 85:7.1} Η λατρεία της φύσης μπορεί να φαίνεται ότι προήλθε φυσιολογικά και αυθόρμητα στο νου των πρωτόγονων ανδρών και γυναικών και πράγματι έτσι έγινε. Ωστόσο, στις ίδιες αυτές, πρωτόγονες διάνοιες, λειτουργούσε πάντα το έκτο συνοδό πνεύμα, το οποίο είχε πληρωθεί επί των λαών αυτών ως άμεση επενέργεια της συγκεκριμένης αυτής φάσης της ανθρώπινης εξέλιξης. Και το πνεύμα αυτό συνεχώς διήγειρε τον πόθο της λατρείας στο ανθρώπινο είδος, ανεξαρτήτως του πόσο πρωτόγονες μπορούσαν να είναι οι αρχικές του εκδηλώσεις. Το πνεύμα της λατρείας έδωσε σαφή προέλευση στο ανθρώπινο ορμέμφυτο της λατρείας, παρά τον ζωώδη εκείνο φόβο που υποκινούσε την λατρευτική έκφραση και παρά το ότι η πρώιμη αυτή πρακτική του επικεντρώθηκε σε πράγματα της φύσης.

^{(948.7) 85:7.2} Πρέπει να θυμάστε ότι το συναίσθημα, όχι η λογική ήταν η επίδραση που καθοδηγούσε και έλεγχε όλα τα εξελικτικά επιτεύγματα. Για τον πρωτόγονο νου ελάχιστη διαφορά υπάρχει μεταξύ του φόβου, της αποφυγής, της απότισης σεβασμού και της λατρείας.

^{(948.8) 85:7.3} Όταν η λατρευτική παρόρμηση παραινείται και κατευθύνεται από τη σοφία – τη στοχαστική και εμπειρική σκέψη – αρχίζει τότε να εξελίσσεται στο φαινόμενο της αληθούς θρησκείας. Όταν το έβδομο συνοδό πνεύμα, το πνεύμα της σοφίας, επιτύχει αποτελεσματική λειτουργία, τότε δια της λατρείας ο άνθρωπος αρχίζει να απομακρύνεται από τη φύση και τα φυσικά αντικείμενα και να πλησιάζει το Θεό της φύσης και τον αιώνιο Δημιουργό όλων των φυσικών καταστάσεων.

^{(949.1) 85:7.4} [Παρουσιάσθηκε από έναν Λαμπρό Εσπερινό Αστέρα του Νέβαδον.]